افت گردش مالی در صنعت و بازار

نفت مهم‌ترین‌ عامل رشد اقتصادی ایران

این روند تقریباً در بازار آزاد این محصول نیز دیده می‌شود که این مسأله حاکی از آن است که رشد اقتصادی حاکم بر اقتصاد کشور از کانال‌هایی تقویت شده که اولویت آن ها استفاده از فولاد نبوده است. البته در یک سال اخیر این فرضیه با کمی ملاحظه همراه است، زیرا رشد صنعتی نیز ایجاد شده ولی پیش از آن نفت مهم‌ترین‌ عامل رشد اقتصادی ایران بوده و به دلیل عدم تحرک در بخش مسکن و سکون عجیب در اجرای پروژه‌های دولتی همگی باعث شده عملاً بخش فولاد سهم چندانی از این رشد را نداشته باشد. این موارد در شرایطی است که فعالان صنعت و بازار فولاد بر این اعتقادند که در این شرایط اگر صادرات این محصولات نبود یا مانعی در برابر صادرات آن ها ایجاد شده بود این صنعت اکنون با فاجعه‌ای بزرگ مواجه بود ولی باز بودن مسیر صادرات سبب شد تا حتی میزان تولید نیز در کشور رشد یابد.

به نقل از انجمن فولاد ایران شرکت‌های فولاد‌ساز‌ ایران در ۸ ماهه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل توانسته اند حدود ۳ میلیون تن فولاد بیشتری تولید کنند. طی ۸ ماهه امسال این صنعتگران ۱۴ میلیون و ۱۴۹ هزار تن فولاد خام و ۱۲ میلیون و ۹۹۳ هزار تن محصولات فولادی تولید کرده‌اند که از رقم مجموع فولاد خام و محصولات فولادی حدود ۹ میلیون تن توسط بخش خصوصی تولید شده که این آمارها از سهم بالای این بخش در برابر تولید ملی حکایت دارد و نشان دهنده آن است که بخش خصوصی که یکی از آسیب‌پذیرترین بخش‌ها در اقتصاد ایران است – به علت این که تحت‌الشعاع سیاست‌های آینده دولت قرار دارد – نقش مهمی در این صنعت ایفا می‌کند.

در این میان همین آمار نشان داد که طی این مدت ۴ میلیون و ۲۲۵ هزار تن فولاد خام و ۹۴۰ هزار تن انواع محصولات فولادی از کشور صادر شده است که در این مدت شاهد رشد ۸۴ درصدی صادرات فولاد خام هستیم، هرچند میزان صادرات محصولات فولادی ۳۴ درصد کاهش داشته است. با توجه به این آمار باید به این نکته مهم در صنعت فولاد اشاره کنیم که در حال حاضر یکی از مشکلات جدی کمبود منابع مالی در گردش در صنعت و بازار فولاد ایران است. این مسأله که به ویژه در ۶ سال اخیر فعالان و تولیدکنندگان فولادی با آن دست به گریبان هستند سبب شده تا قدرت مالی شرکت‌ها و رقابت‌پذیری آن ها نیز با کاهش همراه شود.

نوسانات شدید بازار ارز در یک سال اخیر

به گفته یکی از فعالان بازار فولاد، نوسانات شدید و رو به رشد در بازار ارز در خلال یک سال اخیر شرایط را حتی بدتر کرده، زیرا نمی‌توان روی تسهیلات ارزی حساب باز کرد و از طرفی تسهیلات ریالی بانک‌ها نیز با گرفتاری‌های زیادی همراه است و گاهی وقت ها اصلا ًبه دست تولیدکننده نمی‌رسد. به گفته او در حال حاضر تولیدکنندگان ما در بخش خصوصی در حال مهلت گرفتن از دولت و بانک‌ها برای بازپرداخت بدهی‌های خود هستند و به علت نبود تقاضا در بازار و پر بودن انبارها، از عهده تعهدات مالی خود بر نمی‌آیند به همین علت به سمت کاهش تولید رفته‌اند. او معتقد است شرکت‌های دولتی البته چنین مشکلاتی را ندارند و در شرایط رقابتی هم موفق عمل می‌کنند و باید گفت در حال حاضر بازارهای جهانی بیشتر در دست تولیدکنندگان دولتی است تا بخش خصوصی.

تمام این موارد در شرایطی است که حتی مزیت انرژی نیز که زمانی می‌توانست خلأهای رقابتی را برطرف کند در حال حاضر تقریباً وجود ندارد و از طرفی سایر چالش‌ها نیز بیش تر از قبل بروز کرده است. در شرایط بازار نیز با صنعت تفاوت چندانی ندارد. به گفته فعالان بازار در سال‌های گذشته فولاد خروج صدها و هزاران تاجر و فروشنده خرد و عمده فروش از بازار موجب شد تا گردش مالی در این بازار بیش از پیش با کاهش روبه‌رو‌ گردد. اتفاق دیگری که با خروج فعالان حوزه آهن رخ داد و سبب شد عمق بازار در سال‌های گذشته با افت روبه‌رو‌ شود، کوچ سرمایه از این بازار بود. از طرفی بسیاری از فعالیت‌ها که در زنجیره تولید تا مصرف فولاد قبل از این وجود داشت همچون فعالیت‌های واسطه‌گران، فعالیت‌های حمل و نقل و… تحت تأثیر این موضوع با کاهش قابل ملاحضه ای مواجه شدند و تغییر جهت این سرمایه‌ها نیز گردش مالی در این بخش‌ها را تحت تأثیر قرار داد.

کندی حرکت سرمایه ها در صنعت

در این سال‌ها فروش‌های بالا و عمده در کارخانه‌ها جای خود را به خرده‌فروشی درب کارخانه داد و عمده فروشان نیز با مشکلاتی مواجه شدند و تمام این مسائل حرکت سرمایه‌ها را در صنعت به شدت کند کرد. اما نگاهی به وضعیت قیمت‌ها از یک‌ سو و امید به رشد مسکن در سال ۹۷ و از سوی دیگر می‌تواند – البته نه قطعاً– سرمایه‌ها را به بازار باز گرداند. اما به گفته کارشناسان بودجه از چاله‌های بزرگی برخوردار است که احتمال دارد فرآیند رونق در بازار فولاد را با تهدیدهای جدی مواجه کند، از جمله پایین بودن شانس رونق طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی یا احتمال بروز سختگیری‌های مالیاتی در سال آینده و مسائلی از این قبیل می‌توانند همچنان فولاد را به خانه اول بازگردانند.

در حال حاضر آن چه باعث شده تا قیمت‌ها افزایش یابند نه تحرک در اقتصاد فولاد، بلکه افزایش قیمت‌های جهانی و دلار در بازار تهران بوده است. به هر حال بازار فولاد در انتظار مولفه‌های رونق‌زا است و این مولفه‌ها را باید دولت در بخش‌های زیادی فراهم کند که سیاست‌های پولی و مالی مناسبی را می‌طلبد؛ سیاست‌هایی که در حال حاضر به نظر نمی‌رسد با لایحه فعلی بودجه حداقل برای بخش فولاد قابل تحقق باشد.